Չերքեզի կիրճ («Չերքեզի ձոր»)

Կոորդինատները `40.7978 N, 43.8283 E

Համառոտ նկարագրություն.

Կիրճ Գյումրի քաղաքում (նախկին Ալեքսանդրապոլ) 1834 թվականին կառուցված Սև ամրոցի պարսպի երկայնքով: Բերդի պարսպում կան սողանցքեր, պարսպի ետևում՝ ջրով լի խրամատ: Բերդ կառուցելու անհրաժեշտությունն առաջացավ ռուս-պարսկական երկրորդ պատերազմի ավարտից հետո (1828-1829):

Մանրամասն նկարագրություն

Հունվարի 18-ի լույս 19-ի գիշերը Գյումրի քաղաքի ուղղափառ քրիստոնյաները «Չերքեզի կիրճում» նշում են Տիրոջ Մկրտության տոնը: Ավանդաբար, Գյումրիում տեղակայված 102-րդ ռուսական ռազմաբազայի Սուրբ նահատակ թագուհի Ալեքսանդրայի եկեղեցու քահանան հանդիսավոր ժամերգություն է կատարում և ջրօրհնեքի ծես: Դրանից հետո հավատացյալները սուզվում են սառցե փոսի մեջ:

Որոշ պատմաբաններ, նկարագրելով Գյումրի քաղաքի ձևավորման ընթացքը, ենթադրում են, որ հենց այստեղից է սկիզբ առել բնակավայրը, երբ կառուցվել է մի քանի տասնյակ տնակ:

Եթե դիմենք պատմությանը, ապա 19-րդ դարում Չերքեզի կիրճում արյունալի մարտեր էին մղվում:

Որտեղի՞ց ծագեց անունը՝ «Չերքեզի կիրճ»: Տեղանվան ծագման մասին գոյություն ունի երկու կարծիք: Առաջինը տանում է անցյալ, դեպի իրադարձություններ, որոնք կապված են Արևելյան Հայաստանի՝ Ռուսաստան մուտքի հետ: Ըստ լեգենդի, չերքեզները (ժողովուրդ Հյուսիսային Կովկասում, 19-րդ դարում նրանք ավելի քան 25 տարի պայքարում էին Ռուսաստանի պետականության և անկախության համար), Օսմանյան կայսրությունում վերաբնակվելու ճանապարհին, իբր կանգ են առել Գյումրու տարածքում և վրաններ տեղադրել հենց այս կիրճում: Այստեղից էլ առաջացել է «Չերքեզական կիրճ» անվանումը:

Մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ այստեղ կանգ էր առել երկու ռուսական գունդ, որ մասնակցել էին 1826–1829 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմին: Նրանցից մեկը կոչվում էր չերքեսական, մյուսը ՝ կաբարդինական:

Հայաստանի Ազգային արխիվում պահպանվել է մի փաստաթուղթ, որում նշված են Ալեքսանդրապոլի գնդերը վերոնշյալ պատմական ժամանակահատվածում, որոնց թվում է նաև Կաբարդինական 80-րդ հետեւակային գունդը: