Սուրբ նահատակ Ալեքսանդրայի եկեղեցին Գյումրիում

Կոորդինատներ: 40.7869N, 43.8271E 

 

Համառոտ նկարագրություն:

Եկեղեցին հիմնադրվել է 1837թ․ Ռուսաստանի կայսր Նիկոլայ I-ի  ներկայությամբ։ Շինարարությունն ավարտվել է 1842թ․։  Նույն տարում տաճարն օծվել է և այնտեղ անցկացվել առաջին ժամերգությունը։ Ներկայումս Սուրբ նահատակ Ալեքսանդրայի եկեղեցին գործող է։ Այն գտնվում  ՌԴ Պաշտպանության նախարարության 102-րդ  ռազմաբազայի տարածքում։   

 

Մանրամասն նկարագրությում:

Սուրբ նահատակ Ալեքսանդրայի եկեղեցու կառուցման հատակագիծը հաստատվել է անձամբ կայսր Նիկոլայ I-ի  կողմից՝ 1836թ․։ 1837թ. Ռուսաստանից ժամանում է անձամբ կայսրը։ 1837 թ․ հոտկտեմբերի 4-ին նրա ներկայությամբ դրվում է եկեղեցու հիմքը։ Այդ նույն ժամանակահատվածում ռուսական ամրոցը ստացավ Ալեքսանդրապոլ անվանումը, ի պատիվ կայսեր կնոջ՝ Ալեքսանդրա Ֆյոդորովնայի։ Եկեղեցու նախագիծը մշակվել էր ինժեներ-գնդապետ Ռուդենկովի կողմից, ըստ որի, եկեղեցում պատարագի ժամանակ կարող էր գնտվել մինչև 800 զինվոր միաժամանակ։ Կառուցման աշխատանքները շարունակվեցին 5 տարի և 1842 թ․ եկեղեցին օծվեց։

Տաճարում առկա էին գեղանկարիչ Բրյուլլովի վրձնին պատկանող Սավաոֆ  Տիրոջ սրբապատկերը (3․20 մ․X1․80 մ), որը նվիրաբերել էր կայսր Նիկոլայ 1-ը, և անհայտ անձի կողմից նվիրված արժեքավոր խաչվառներ «Ի հիշատակ 1877 թ․ մայիսի 6-ին Արդահան քաղաքի գրավմանն» գրառմամբ։  Ուշագրավ է  «Ալեքսանդրա» անունների փախկապակցվածությունը։ Ինչպես արդեն նշվել էր, ամրոցը անվանվել էր ի պատիվ կայսր Նիկոլայ I-ի կնոջ Ալեքսանդրա Ֆյոդորովնայի, իսկ եկեղեցին օծվել է նրա երկնային  հովանավոր սուրբ նահատակ Ալեքսանդրայի պատվին՝ հռոմեկան կայսեր Դիոկղետիանոսի տիկնոջ, ով քրիստոնեության ամենադաժան հալածողներից մեկն էր (3-րդ դարի վերջ)։

1918 թ․ մայիսի 25-ին թուրքական 160 հոգանոց ջոկատը ներխուժում է «Մեծ Ամրոցի» տարածք։ Կայազորի հիմական ուժերն այդ պահին գտնվում էին Ալեքսանդրապոլից դուրս։ Ամրոցում գտնվում  էր զինվորական ընդամենը 2 դասակ, ինչպես նաև կայազորի սպայական անձնակազմի կանայք ու երեխաները, ովքեր դուրս եկան բերդի պահեստային դարպասներից և թաքնվեցին Ախուրյան գետի կիրճում։  Եկեղեցին տեսնելով՝ թուրքերը որոշում են պղծել ուղղափառ սրբավայրը: Սակայն գնդի քահանա Մատվեյ Միրոնովը հասցնում է փակել պատուհանների բոլոր փողկերն ու վանքի ծանր դուռը։ Դռները բացելու թուրքերի բոլոր փորձերն աապարդյուն էին նույնիսկ փոքր հրետանու կիրառումից հետո։ Այդ ժամանակ թուրքերը հրկիզում են եկեղեցին։ Քաջ և արի քահանա Մատվեյ Միրոնովն այրվում է եկեղեցու հետ միասին։  

Ի հիշատակ այդ իրադարձությունների եկեղեցու պատին ցուցանակ է փակցված․ «1918 թ․ ռուսական բանակի գնդի քահանա Մատվեյ Միրոնովն այրվեց Սուրբ նահատակ Ալեքսանդրա կայսրուհու եկեղեցու հետ միասին, չբացելով դռները թուրք բռնազավթիչներին»։ 

90 տարի եկեղեցին գտնվում էր կիսաքանդ և այրված վիճակում։  2008թ․ նոյեմբերին Ռուսաստանի Դաշնության Պաշտպանության նախարարության հովանավորության ներքո սկսվեցին վերականգնողական աշխատանքները, և 2009թ․ մայիսի 8-ին Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո Սրբազան Պատրիարք Կիրիլի օրհնությամբ եկեղեցին օծվեց Մոսկվայի պատրիարքարանի արտասահմանյան հաստատությունների քարտուղար Եգորևսկի եպիսկոպոս Մարկոսի կողմից:

Այդ ժամանակից ի վեր տաճարն ապրում է լիարժեք հոգևոր կյանքով։ Օժտված զինծառայողներից ձևավորվել է եկեղեցական երգչախումբ և կազմակերպվել այցելություն ժամկետային զինծառայողների համար:

Նահատակ Ալեքսանդրա թագուհու տոնը մայիսի 6-ին է։ Եկեղեցում կան սրբապատկերներ՝ նվիրաբերված Ռուսատանի Դաշնության նախագահի կողմից, Նորին մեծություն Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո Սրբազան Պատրիարք Կիրիլի կողմից, Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի կողմից, Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարարի և այլոց կողմից։